Zafer Yalcinpinar - Her Yerde Olabilmek

Dönüşüm, bireysel ya da toplumsal ortalamaların ivme değiştirmesidir. Düşüncede farklı kavramlara, dilde farklı tümce yapılarına, sayılarda ise farklı değerlere ya da konumlara doğru harekettir, kısaca her türlü “normal”in veya ortalamanın eğiminin değişmesidir.

Ortalamaların tarihte her zaman bir ivmesi olmuştur. Ortalamalar, yavaş yavaş, aşağıya ya da yukarıya doğru, bazen olumlu, bazen de olumsuz salınımlarla sürekli yön değiştirerek hareket eder. Her türlü duygu, davranış ya da tepki bu ortalama ivmenin etrafında yer alır.

Dönüşüm kelimesi –ki çok tehlikeli ve kesin bir sözcüktür– çok daha stokastik bir kavram olan “eğilim” kelimesine doğru yavaş yavaş ilerlemektedir. Bu durumun sebebi her türlü kısıtla donatılmış olan uygar insanın, uygar toplumun (yani bu garip kalabalığın) bir şeyleri hızla yapmak istemesi ama yapamamasıdır. Şu söylenebilir; insanlar bir şeyleri yapamamaktadır ancak “yapma eğilimi”ndedir. İşte, artık, bu “yapma eğilimi”nin anlamı zihnimizde “dönüşüm” olarak karşılık bulmaktadır. Kısıtların yoğunluğunun altında kendini icat eden eğilimlerin kökten bir sarsıntı yaratamayacağı ortadadır. Bu nedenle eğilimler geçmişi deforme ederek ilerlerler. Bu bir mermeri eğelemek gibidir.

Hayat sürelilik ihtiva eder ve bu yüzden “dönüşümü” gerekli kılar. Bu anlamda dönüşüm bir çeşit “geri besleme” mekanizmasıdır. Dönüşümün bileşenleri akışkan, orijini ise durağandır.

Tüm dönüşümler “regresyon” terimini ihtiva eder. Türkçe karşılığını bulmakta zorlandığımız bu terim “ortalamaya geri dönüş eğilimi” anlamındadır. Marjinal hareketler ya da olaylar yardımıyla ortalamaların değişmesi, ancak bu marjinal hareketin zamanla kendini düzeltip, ivme değiştiren yeni ortalamaya geri dönmesi, yakınlaşması söz konusudur. Evet, marjinal hareket kendini düzeltmiştir, ama, onun sayesinde ortalamanın eğimi biraz daha artmış ya da azalmıştır. Günümüz kriz şiirinin, yabancılaşmaya veya karmaşaya dönük imgelerin, “ikinci yeni” şiir akımının uzantısı olacak şekilde kendini düzeltmesi ve bu hareketler yardımıyla “ortalama beğeni”ye ait eğimin yavaş yavaş değişmesini örnek olarak gösterebiliriz. Demek istediğim–– dönüşüm, “ikinci yeni”nin üzerinden ilerleyecek, işleyecek, kendi düzeltmelerini ve marjinal deneylerini sıklaştıracak ve sonunda “ikinci yeni”nin kabul edemeyeceği bir noktada başka bir akıma ulaşabilecektir.

Bu sayfa Zafer Yalçınpınar

tarafından 30 Ekim 1999 tarihinde hazırlanmıştır.Tüm yazıların ve fotoğrafların yayın hakkı Zafer Yalçınpınar'a aittir. Yazılar ile görsel öğeler, T.C. Telif Yasaları tarafından korunmaktadır. Yazılı izin alınmadan kopyalanması veya kullanılması hukuki sorumluluk doğurur.